دانشگاه آزاد اسلامی
واحد تهران شرق (قیامدشت)
پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته علوم ارتباطات اجتماعی
موضوع:
نقش اخلاق حرفهای در توسعه روزنامهنگاری
از دیدگاه سردبیران مطبوعات و سایتهای خبری و استادان ارتباطات و روزنامهنگاری تهران
استاد راهنما:
دکتر سروناز تربتی
استاد مشاور:
دکتر یونس شکرخواه
زمستان ۱۳۹۱
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
فهرست مطالب
داوری‌های اخلاقی و داوری‌های فارغ از اخلاق.. ۲۲
مهمترین نظریه‌ها درباره اخلاق.. ۲۳
نظریه‌های اخلاقی ارزش‌نگر و تکلیف‌نگر. ۲۷
دیدگاههای مشابه در اخلاق هندو ۲۷
نظریه اخلاق مبتنی بر قرارداد اجتماعی.. ۳۰
جامعه و انواع مسائل اخلاقی.. ۳۴
ورود اخلاقیات به روزنامهنگاری.. ۳۶
چرا اخلاق حرفهای به خطر می‌افتد؟. ۴۱
چهار نظریه مربوط به مطبوعات ۴۳
نظریه مسئولیت اجتماعی مبنای نظرورزی درباره اخلاق‌رسانه‌ها ۴۶
زمینه‌های مقررات اخلاق حرفه روزنامهنگاری.. ۴۹
ب – آزادی مطبوعات، شرط اساسی فعالیت روزنامهنگاری.. ۴۹
پ – بیان حقیقت، وظیفه بنیادی روزنامه‌نگار. ۴۹
ت- احترام به حیثیت فردی و زندگی خصوصی.. ۵۰
اسرار حرفهای و اصول اخلاقی روزنامه‌نگاران. ۵۰
تجربه کشورهای دیگر در حوزه مقررات اخلاق حرفهای.. ۵۲
گزارش تحقیق یونسکو در سال ۱۹۸۰ با عنوان اخلاق‌شناسی رسانه‌ها ۵۳
اصول اخلاقی حرفه روزنامهنگاری در ایران. ۵۵
توسعه روزنامهنگاری و مطبوعات در ایران. ۶۳
رویکرد برنامه‌های توسعه در زمینه ارتباطات در ایران. ۶۴
بررسی تحقیقات انجام شده در داخل ایران. ۶۵
تحقیقات انجام شده در خارج از ایران. ۶۸
جمعبندی تحقیقات انجام شده در ایران و خارج از ایران. ۶۹
بررسی یافته ها بر اساس آزمون Q.. 82
تفاوت فاحش در نگاه به گویه‌های مرتبط با فلسفه اخلاق.. ۸۵
روزنامه‌نگاران اشتباهات خود را میپذیرند ۸۶
ب) آرایه نزولی گویه‌های گونه اول (سردبیران مطبوعات و سایتهای خبری) ۹۲
عدم پایبندی صدا و سیما به اخلاق حرفهای روزنامهنگاری.. ۹۲
نقش ویرانگر آمیختگی تبلیغ بازرگانی با خبر. ۹۳
موظف بودن رسانه به انعکاس نظر طرفی که خبری بر علیهاش منتشر می کند ۹۳
اهمیت اعتماد جامعه به یک رسانه. ۹۴
حق جامعه برای رعایت استانداردهای حرفهای توسط رسانه ها ۹۵
ترد رسانه‌ای که اشتباه خود را اصلاح نکند ۹۵
بی‌ارتباطی توقیف مطبوعات با رعایت اخلاق حرفهای مطبوعاتی.. ۹۵
ج) آرایه نزولی گویه‌های گونه دوم (استادان علوم ارتباطات و روزنامهنگاری) ۱۰۲
غیبت عالمان علوم اجتماعی و انسانی در برنامه‌ریزی‌های توسعه کشور. ۱۰۳
رعایت استانداردهای حرفهای.. ۱۰۳
نقش ویرانگر آمیختگی تبلیغ بازرگانی با خبر. ۱۰۴
موظف بودن رسانه به انعکاس نظر طرفی که خبری بر علیهاش منتشر می کند ۱۰۴
د) گویه‌های مورد اختلاف پاسخگویان. ۱۱۳
اختلاف نظر بر سر رعایت نکردن اخلاق حرفهای در تشکل‌های مطبوعاتی از دلایل توسعه‌نیافتگی تشکل‌ها ۱۱۳
اختلاف نظر برسر نبود نهاد ناظر بر اعمال رسانه ها از جانب خود آنها ۱۱۴
اختلاف نظر بر سر رعایت حقوق مولفان و مصنفان در صدا و سیما ۱۱۴
فهرست جداول
جدول ۷٫ ماتریس ضریب همبستگی پاسخ‌های پاسخگویان گونه اول. ۱۱۹
جدول ۸٫ ماتریس ضریب همبستگی پاسخ‌های پاسخگویان گونه دوم. ۱۲۰
جدول ۹٫ جدول وزنی پاسخ‌های پاسخگویان گونه اول(۲۷ نفر). ۱۲۱
جدول ۱۰٫ جدول وزنی پاسخ‌های پاسخگویان گونه دوم(۱۳ نفر). ۱۲۲
چکیده
هدف از این پژوهش بررسی«نقش اخلاق حرفهای در توسعه روزنامهنگاری از دیدگاه سردبیران مطبوعات و استادان ارتباطات و روزنامهنگاری تهران» بود. پژوهش حاضر با بهره گرفتن از روش آماری کیو و نرم‌افزار کوانل انجام شد.
بعد از تدوین پرسشنامهای با ۶۰گویه، پرسشنامهها برای ۲۰ استاد و مدرس ارتباطات و روزنامهنگاری و ۲۰ سردبیر مطبوعات و سایتها ارسال شد. این پژوهش به دنبال اثبات فرضیه خاصی نبود، بلکه قصد آن بود دیدگاه و نگرش سردبیران مطبوعات و استادان علوم ارتباطات در مورد اخلاق حرفهای روزنامه نگاری و نقش آن در رشد و توسعه این حرفه به دست آید.
متغیر وابسته این پژوهش «توسعه روزنامهنگاری» بود و متغیر مستقل «اخلاق حرفهای روزنامهنگاری» که در ۶۰ گویه مورد پرسش در دو گروه یادشده اجرا شد. داده‌ها با بهره گرفتن از نرم‌افزار کوانل تحلیل شد و ضریب همبستگی پیرسون ۶۲۴/۰ به دست آمد.
نتایج نشان داد که دو گروه یاد شده در مورد ارتباط بین مسائل کمی مرتبط بین توسعه مطبوعات و ارتباط آن با اخلاق حرفهای روزنامهنگاری نظر موافقی ندارند،اما درباره مسائل کیفی مرتبط با توسعه روزنامهنگاری و ارتباط آن با اخلاق حرفهای و اهدافی که برای این پژوهش در نظر گرفته شده بود تا حدودی نظر موافق دارند.
کلید واژه‌ها: اخلاق، اخلاق حرفهای، اخلاق حرفهای روزنامهنگاری، توسعه روزنامهنگاری و مطبوعات،صدا و سیما
– مقدمه
«ارتباط اجتماعی از طریق نوشتار چاپی، مدتهای طولانی تنها در پرتو یک آزادی پرجاذبه، موسوم به آزادی بیان[۱] صورت میگرفت و به همین لحاظ، روزنامه‌نگاران غربی به خود میبالند که همکاران پیشین آنان در قرون ۱۷ و ۱۸ میلادی در راه تامین و تضمین این آزادی و تبدیل مطبوعات به رکن چهارم دموکراسی نقش مهمی‌ایفاء کردهاند.
اما از اواسط قرن نوزدهم، به دنبال پیشرفتهای سریع تکنیکهای جدید ارتباطی و جایگزینی آتلیههای چاپی کوچک مورد استفاده روزنامههای عقیدتی و سیاسی قبلی با یک صنعت جدید مطبوعاتی که همزمان با افزایش پرجهش شهرنشینی و مخصوصا توسعه سریع آگهیهای بازرگانی و سهم بیش از پیش و رو به رشد آنها در تامین مالی روزنامهها و پاسخگویی به مقتضیات سودآوری موسسات بزرگ انتشاراتی صورت گرفت، مسائل جدیدی در مورد کیفیت کار روزنامهنگاری پدید آمدند. به گونهای که از آن پس دیگر برای حل مسائل، تکیه بر نقش حیاتی آزادی بیان و مخصوصا آزادی مطبوعات[۲] برای پیشرفت و توسعه روزنامهها کفایت نمیکرد و روزنامه‌نگاران[۳] ناچار بودند برای مقابله با مسائل مذکور، راه حلهای مناسب بیابند.
روزنامه‌نگاراندر این میان، به ویژه توجه پیدا کردند که اکنون در جامعهای فعالیت می کنند که پیامهای ارتباطی آنها به شکل انبوه و نامشخص، پخش و منتشر میشوند و الزاما با شرایطی روبرو میگردند که دیگر تنها اتکای به آزادی بیان برای انجام صحیح کار حرفهای آنان کافی نیست و در این زمینه مسئولیت[۴] آنها نیز باید طرف توجه قرار بگیرد.
ضرورت چارهجویی برای مسائل مذکور، سبب شد که در میان روزنامه‌نگاران و مدیران مطبوعات به تدریج گرایشهای تازهای برای تدوین و تصویب مجموعههای اصول و مقررات اخلاقی حرفه روزنامهنگاری و تاسیس نهادهای غیر دولتی مستقل و نوینی، موسوم به شورای مطبوعات[۵]، به منظور حراست از آزادی مطبوعات و نظارت بر اجرای اصول و مقررات مذکور پدید آیند.» (معتمدنژاد، معتمدنژاد، ۳۵۶- ۷:۱۳۸۶)
از سوی دیگر و به دنبال رشدو توسعه مطبوعات و گسترش فراوان آن و مشکلاتی که در حوزه عمومی‌نسبت به نحوه انعکاس اخبار و رویدادها رخ میداد«ضرورت تدوین و تصویب اصول و مقررات اخلاقی حرفه روزنامهنگاری[۶]، همراه باتوسعه مطبوعات خبری تجارتی، از اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، ابتدا از سوی انجمنها و اتحادیههای صاحبان مطبوعات و روزنامه‌نگاران کشورهای غربی وسپس در سطح جهانی از طرف سازمانهای حرفهای بینالمللی، منطقهای و همچنین «جامعه ملل» [۷]و «سازمان ملل متحد»[۸] مورد توجه قرار گرفت.» (انتظامی، ۲۵۷: ۱۳۸۸)
از جانبی و «با آغاز شکل گیری مطبوعات نوین، همراه با ظهور نظریه مردمسالاری، بازگوکردن حقایق و پایبندی به صحت مطالب به سرعت به یکی از اجزای مهم روزنامهنگاری تبدیل شد.» (کواچ[۹] و روزنتسیل[۱۰]، ترجمه حیدری،۱۰: ۱۳۸۵)
۱-۲- بیان مسئله
از نظر کانت[۱۱] «اخلاق این است که انسان راست بگوید، نه برای اینکه راست گفتن را وسیله رسیدن به هدف دیگری میداند، خدمت به مردم بکند نه برای اینکه این کار برای او سعادت میآورد بلکه برای اینکه باید راست گفت، باید خدمت به خلق کرد و… یعنی باید هیچ غایتی را در نطر نگیرید. به محض این که غایتی را در نظر گرفتید وگفتید ما این فعل را انجام میدهیم برای اینکه به آن غایت برسیم دیگر شما اخلاقی زندگی نمیکنید، بلکه مصلحت اندیشی میکنید… انسان وقتی اخلاقی زندگی می کند که احکام اخلاقی را به صورت مطلق، نه وسیله، در نظر بگیرد و انجام بدهد… به عبارت دیگر اخلاق را نباید وسیله دانست، اخلاق خود هدف است». (ملکیان، ۱۵۶: ۱۳۷۹)
در مقابل دیدگاه کانت دیدگاه فایدهگرایان[۱۲] قرار دارد که از جمله معروفترین آنها جان استوارت میل[۱۳] است که معتقد است «اخلاق، یا عمل بایسته، عبارت است از افزودن لذت و شادکامی‌و ربطشان در این است که جست وجوی لذت خود (که همان خوشبختی است)، وقتی به شکلی پیچیده و دوراندیشانه جست و جو شود، به افزایش خوشبختی عمومی(که همان اخلاق است) منجر میشود» (میل، ۳۴: ۱۳۸۸)
دیدگاههای مرتبط با مشربهای مختلف در فلسفه اخلاق در نهایت باید بروزات عملی خود را نشان میداد، بر چنین بنیانی«در دهههای اخیر کوشش به عمل آمده است تا معانی دو واژه اخلاق و اصول اخلاقی از هم تفکیک شوند و با یکدیگر مشتبه نگردند. به این منظور، واژه «اخلاق» [۱۴]برای مشخص کردن معیارهای «رفتار نیک»[۱۵] و واژه «اصول اخلاقی»[۱۶] برای معرفی یک رویکرد فردگرا و حتی علمی‌و توجیهی در مورد «قواعد رفتاری»[۱۷] به کار گرفته شده اند.» (معتمدنژاد، معتمدنژاد، ۳۶۱: ۱۳۸۶)
این تحولات و گسترش روز افزون و شعبه، شعبه شدن علوم انسانی سبب شد تا رویکردی تخصصیتر در حوزه «اخلاق‌شناسی»[۱۸] شکل بگیرد. رویکردی که به اعتقاد دکتر معتمدنژاد از آن به عنوان اخلاق‌شناسی حرفهای میتوان یاد کرد «اخلاق‌شناسی حرفهای، به نوعی، در حد فاصل بین «اخلاق» که به آن تکیه می‌کند و «حقوق» که ظواهر آن را حائز است، قرار می‌گیرد و چنین وضعیتی سبب میشود که گاهی مقررات اخلاق‌شناسی با مقررات حقوقی، همگرایی داشته باشند و در بعضی زمینهها هم با آنها در تعارض باشند… در حالی که «اصول اخلاقی» به منزله قدرت زیر سوال بردن مجموع فرایند اطلاعات، طرف توجه قرار می‌گیرد، اخلاق‌شناسی زمینه کاربرد محدود یک اخلاق ویژه فعالیت روزنامه‌نگارانه را معرفی می کند. به عبارت دیگر اخلاق‌شناسی، قواعد حرفهای را که معرف شرایط معمولا قابل قبول یک اطلاع یا خبر صحیح عمل‌گرایانه آن هستند، در بر دارد به نحوی که بر یک اخلاق حاکم بر فعالیت روزانه روزنامهنگاری استوار است.» (معتمدنژاد، معتمدنژاد، ۳۶۷:۱۳۸۶)
از آن پس در شاخههای مختلف و پیشههای گوناگون آییننامهها و نظامنامههای بسیاری نوشته شد، چرا که تهیه‌کنندگان این گونه مرامنامهها معتقد بودند«هر نوع اخلاق به کاری ربط مییابد، حرفه و شغلی که ما سرگرم آن هستیم. از آنجا که هر حرفه و شغل مناسب و خوب می تواند موجب رضایت خاطر صاحب آن باشد، اخلاق مربوط به آن حرفه و شغل اهمیت مییابد. خوب عملکردن در هر حرفه به این معناست که به قوانین آن حرفه که برای آن هدفگذاری شده است، دست یابیم. در مورد پزشکی، آرمان حرفهای سلامت است یا در مورد وکلا وضع آرمانی دستیابی به عدالت… آرمان حرفهای در روزنامهنگاری همان الگویی است که کار مطبوعاتی را میسازد…. اگر کسب درآمد، روش مسلط و آرمانی یک روزنامه‌نگار باشد، به او میتوان کاسبکار یا اطلاعات فروش نام داد، نه یک روزنامه‌نگار خوب.» (ساندرز[۱۹]، ۳۶: ۱۳۸۶) »
بر چنین بنیانی است که «این نوع اخلاق‌شناسی بر رویکردی تجربی درباره تکالیف مختلف مربوط به یک وضعیت اجتماعی یا یک حرفه مشخص اتکاء‌دارد. بر این مبنا، خصوصیت‌های ابزاری و در نتیجه آن، محدودیت‌های اخلاق‌شناسی، آنچنان که اغلب نیز به خوبی درک میشوند، آشکار میگردند. این گونه، اخلاق‌شناسی روزنامه‌نگاران هم مانند اخلاق‌شناسی پزشکان یا اخلاق‌شناسی وکلای دادگستری، ویژگی‌های مربوط به خود را داراست.» (معتمدنژاد، معتمدنژاد،۳۶۶: ۱۳۸۶)
«در این که رعایت اخلاق در روزنامهنگاری الزامی‌است، تردیدی وجود ندارد. جعل مطالب، تجاوز به حریم خصوصی اشخاص، زیرفشار و زجرگذاشتن، پولدادن به مجرمان یا تشریح رفتارهای جنسی، همه عرصههایی است که در طی بیست سال اخیر، چالشهایی جدی پدید آورده است.» (ساندرز، ۷۰، ۱۳۸۶)
بر اساس چنین موارد ملموس و عینی است که در جوامعی که مطبوعات در تمامی زمینهها توسعه یافتند، بر این نکته انگشت تاکید نهاده شد که«اخلاق روزنامهنگاری مبتنی بر یک تصمیم شخصی یا ذهنی توسط یک فرد برای اطاعت از برخی قواعد نیست. اخلاق روزنامهنگاری[۲۰] باید بازتاب شماری از تعهدات اجتماعی باشد که نمیتوان از زیر آنها شانه خالی کرد و یا خودسرانه آنها را نفی کرد.» (ای وارد، ۱۲۱، ۱۳۸۵)
ضرورت چارهجویی برای مسائل مذکور سبب شد تا که در میان روزنامه‌نگاران و مدیران مطبوعات، به تدریج گرایشهای تازهای برای تدوین و تصویب مجموعههای اصول و مقررات اخلاقی حرفه روزنامهنگاری و تاسیس نهادهای غیردولتی مستقل و نوینی، موسوم به«شورای مطبوعات»، به منظور حراست از آزادی مطبوعات و نظارت بر اجرای اصول و مقررات مذکور پدید آیند.» (معتمدنژاد، معتمدنژاد،۳۵۷: ۱۳۸۶)
این رویکرد در حیطه کلان ماجرا سبب شد تا «قوانین حرفهای که وظایف روزنامه‌نگاران را مشخص می کند، در بیست سال اخیر بسیار پرتعداد شود. روزنامه‌نگاران وظیفهشناس مبانی اخلاقی خود را به این قوانین وابسته میدانند. این قوانین در جای خود بیتردید بسیار مفید است. زیرا روشهای کلی برای حل اختلاف در برخی از فعالیتهای مطبوعاتی تعریف می کند.» (ساندرز، ۴۱: ۱۳۸۶)
بر چنین بنیادی و با توجه به تجربههای جهانی در زمینه اصول اخلاقحرفه‌ای روزنامهنگاری[۲۱] باید «یکی از دلایل توسعه‌نیافتگی مطبوعات و روزنامهگاری در ایران این است که مطبوعات روزانه ایران غالبا به اسلوب کار توجه چندانی نشان ندادهاند. از نظر نویسندگان آنها (روزنامه‌نگاران) چیزی به نام «حقیقت»[۲۲] وجود دارد که باید هر چه سریعتر از آن پرده برداشت. اما نتیجهای که در عمل عاید میشود این است که به سبب نارسایی شیوه کار، اطلاعات ناکافی یا نادرست، و شتاب بیش از حد روزنامه‌نگار در ابلاغ حقیقت مورد نظر، بسیاری از خوانندگان گرفتار این بدگمانی میشوند که سرو صدای ممتد و بی‌امان مطبوعات در واقع پرده دودی است برای پوشاندن پارهای نکات و مسائل.» (واکر[۲۳]،۱۰: ۱۳۸۲)
گوئل کهن در مقاله خود با عنوان«شناخت جایگاه مطبوعات کنونی ایران در بستر نظریه‌پردازیهای مطبوعاتی و فرایند رشد و توسعه ملی» که در مجموعه مقالات «نخستین سمینار بررسی مسائل مطبوعات ایران» منتشر شد با اشاره به عوامل بازدارنده در توسعه‌یافتگی مطبوعات کنونی ایران، محتوای کنونی مطبوعات ایران را از دو بعد مورد ارزیابی قرار میدهد و مینویسد«نخست از بعد نوع مطلب و دوم از بعد شکل ارائه آنها، متاسفانه در هر دو زمینه ناپختگی و ضعف شدیدی به چشم میخورد.»
تعداد صفحه : ۱۵۹
قیمت : ۱۴۷۰۰تومان
بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد
و در ضمن فایل خریداری شده به ایمیل شما ارسال می شود.
پشتیبانی سایت : * [email protected]
در صورتی که مشکلی با پرداخت آنلاین دارید می توانید مبلغ مورد نظر برای هر فایل را کارت به کارت کرده و فایل درخواستی و اطلاعات واریز را به ایمیل ما ارسال کنید تا فایل را از طریق ایمیل دریافت کنید.
[add_to_cart id=151947]
