پایان نامه رشته علوم اجتماعی
دانشکده علومانسانی
پایان نامه جهت دریافت درجه کارشناسیارشد
رشته جامعه شناسی
عنوان :
بررسی رابطه میزان احساس تعلق اجتماعی شهروندان با میزان مشارکت اجتماعی، فرهنگی و سیاسی آنان
(مطالعه موردی : مناطق ۳ و ۱۲ شهر تهران)
پاییز ۱۳۹۰
فهرست مطالب
فصل اول : کلیات. ۱
۱-۱ مقدمه. ۲
۲-۱ بیان مسئله. ۴
۳-۱ اهمیت و ضرورت مسئله. ۶
۴-۱ اهداف پژوهش. ۸
۵-۱ سئوالات پژوهش. ۸
فصل دوم : مبانی نظری. ۱۰
۱-۲ مقدمه. ۱۱
۲-۲ واژه شناسی یا ترمینولوژی ۱۲
۳-۲ سابقه تاریخی موضوع مشارکت ۱۴
۴-۲ سابقه مشارکت در ایران. ۱۶
۵-۲ دیدگاه های نظری در باره مشارکت ۲۰
۶-۲ پایه های تئوریک پژوهش. ۲۳
۷-۲ مشارکت ۲۵
۱-۷-۲ اندیشه های اجتماعی مشارکت ۲۵
دیدگاه ماکس وبر : کنش و تفسیر موقعیت ۲۵
دیدگاه ناوروزوف : ابعاد اجتماع، ویژگیها و انتظارات ۲۹
دیدگاه آیزن و فیش باین : نظریه کنش موجه. ۳۱
۲-۷-۲ نظریه های سیاسی مشارکت ۳۳
دیدگاه ساموئل هانتینگتون. ۳۶
دیدگاه آلموند و وربا : فرهنگ سیاسی ۳۹
دیدگاه سیمور مارتین لیپست ۴۱
دیدگاه آرنشتاین: نردبان مشارکتی ۴۵
۳-۷-۲ نظریه های فرهنگی مشارکت ۴۸
دیدگاه هابرماس : نظریه شهروندی گفت گویی ۴۹
دیدگاه امس رپاپورت: نظریه ساخت فرهنگی ۵۲
دیدگاه مک آیور : معنای ذهنی در وضعیت اجتماعی ۵۳
۸-۲ احساس تعلق اجتماعی ۶۰
دیدگاه امیل دورکیم : وفاق اجتماعی ۶۱
مفهوم وفاق اجتماعی ۶۳
کیفیت وفاق اجتماعی و رابطه آن با مشارکت ۶۴
دیدگاه گئورک زیمل : اجتماع دیالکتیک. ۶۶
دیدگاه تالکوت پارسونز : نظام جامعه ای ۶۹
دیدگاه فستینگر : بهم پیوستگی ۷۴
دیدگاه ملوین سیمن : بی قدرتی ۷۷
۹-۲ مشارکت، پدیده ای چند بعدی ۷۹
۱۰-۲ مشارکت و بعد شهری آن. ۸۲
۱۱-۲ اندیشه های شهر و مشارکت ۸۳
۱۲-۲ مشارکت و اداره امور جامعه. ۸۷
۱۳-۲ طبقه بندی الگوهای مشارکت ۹۱
۱۴-۲ مشارکت و توسعه/توسعه و مشارکت ۹۵
۱۵-۲ مشارکت، توسعه و موانع آن ۱۰۱
۱۶-۲ پیشینه پژوهش. ۱۰۵
پژوهشهای انجام شده در داخل کشور ۱۰۶
مطالعات انجام گرفته در خارج از کشور ۱۱۲
۱۷-۲ چهارچوب نظری : بازی با نظریه ها ۱۱۷
فصل سوم : روش. ۱۲۴
۱-۳ مقدمه. ۱۲۵
۲-۳ روش. ۱۲۵
۳-۳ جامعه آماری ۱۲۶
۴-۳ حجم نمونه و روش نمونه گیری ۱۲۶
۵-۳ تکنیک جمع آوری داده ها ۱۲۸
۶-۳ شیوه تحلیل داده ها ۱۲۹
۷-۳ اعتبار. ۱۳۱
۸-۳ اعتماد. ۱۳۲
۹-۳ سنجش و عملیاتی کردن متغیرهای پژوهش. ۱۳۲
۱۰-۳ تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای پژوهش. ۱۳۴
فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها ۱۴۶
فصل پنجم : نتیجه گیری. ۱۹۲
۱-۵ نتیجه گیری ۱۹۳
۲-۵ پیشنهاد. ۲۰۱
۳-۵ محدودیتها ۲۰۳
منابع : ۲۰۴
پیوستها ۲۱۲
فهرست جداول
جدول۱-۳ ابعاد و شاخص های احساس تعلق اجتماعی ۱۳۵
جدول۲-۳ ابعاد و شاخص های احساس تعلق اجتماعی ۱۳۶
جدول۳-۳ ابعاد و شاخص های احساس تعلق اجتماعی ۱۳۶
جدول۴-۳ ابعاد و شاخص های احساس تعلق اجتماعی ۱۳۶
جدول۵-۳ ابعاد و شاخص های مشارکت اجتماعی ۱۳۸
جدول۶-۳ ابعاد و شاخص های مشارکت اجتماعی ۱۳۸
جدول۷-۳ ابعاد و شاخص های مشارکت فرهنگی ۱۴۰
جدول۸-۳ ابعاد و شاخص های مشارکت فرهنگی ۱۴۰
جدول۹-۳ ابعاد و شاخص های مشارکت فرهنگی ۱۴۰
جدول۱۰-۳ ابعاد و شاخص های مشارکت فرهنگی ۱۴۰
جدول۱۱-۳ ابعاد و شاخص های مشارکت سیاسی ۱۴۲
جدول۱۲-۳ ابعاد و شاخص های مشارکت سیاسی ۱۴۲
جدول ۱-۴:توزیع فراوانی ودرصد نمونه بر حسب جنسیت ۱۴۷
جدول ۲-۴:توزیع پاسخگویان بر حسب تحصیلات ۱۴۸
جدول ۳-۴توزیع پاسخگویان بر حسب گروه سنی ۱۴۹
جدول ۴-۴:توزیع فراوانی ودرصد نمونه بر حسب شغل ۱۵۰
جدول ۵-۴:توزیع فراوانی ودرصد نمونه بر حسب وضعیت درآمد. ۱۵۱
جدول ۶-۴:توزیع فراوانی ودرصد نمونه بر حسب وضعیت مسکن ۱۵۲
جدول ۷-۴:توزیع فراوانی ودرصد نمونه بر حسب مدت سکونت ۱۵۳
جدول ۸-۴:توزیع فراوانی ودرصد نمونه بر حسب وضعیت تاهل ۱۵۴
جدول ۹-۴:توزیع فراوانی ودرصد نمونه بر حسب میزان استفاده از مطبوعات ۱۵۵
جدول ۱۰-۴:توزیع فراوانی ودرصد نمونه بر حسب میزان استفاده از تلویزیون. ۱۵۶
جدول ۱۱-۴:توزیع فراوانی ودرصد نمونه بر حسب میزان استفاده ازرادیو. ۱۵۷
جدول ۱۲-۴:توزیع فراوانی ودرصد نمونه بر حسب میزان استفاده ازاینترنت ۱۵۸
جدول ۱۳-۴:توزیع فراوانی ودرصد نمونه بر حسب میزان مشارکت اجتماعی ۱۵۹
جدول ۱۴-۴:آماره های توصیفی بر حسب میزان مشارکت اجتماعی ۱۵۹
جدول ۱۵-۴:توزیع فراوانی ودرصد نمونه بر حسب میزان مشارکت فرهنگی ۱۶۰
جدول۱۶-۴ آماره های توصیفی بر حسب میزان مشارکت فرهنگی ۱۶۰
جدول ۱۷-۴:توزیع فراوانی ودرصد نمونه بر حسب میزان مشارکت سیاسی ۱۶۱
جدول ۱۸-۴:آماره های توصیفی بر حسب میزان مشارکت سیاسی ۱۶۱
جدول ۱۹-۴:توزیع فراوانی ودرصد نمونه بر حسب میزان احساس تعلق اجتماعی ۱۶۲
جدول ۲۰-۴:آماره های توصیفی بر حسب میزان احساس تعلق اجتماعی ۱۶۲
جدول ۲۱-۴:نتایج آزمون ضریب همبستگی پیرسون پیرامون میزان احساس تعلق اجتماعی ومشارکت اجتماعی ۱۶۳
جدول ۲۲-۴:نتایج آزمون ضریب همبستگی پیرسون پیرامون میزان احساس تعلق اجتماعی ومشارکت سیاسی ۱۶۳
جدول ۲۳-۴:نتایج آزمون ضریب همبستگی پیرسون پیرامون میزان احساس تعلق اجتماعی و مشارکت فرهنگی ۱۶۴
جدول ۲۴-۴:نتایج آزمون ضریب همبستگی پیرسون پیرامون میزان سن و احساس تعلق اجتماعی ۱۶۴
جدول ۲۵-۴:نتایج آزمون ضریب همبستگی پیرسون پیرامون میزان سن و مشارکت اجتماعی ۱۶۵
جدول ۲۶-۴:نتایج آزمون ضریب همبستگی پیرسون پیرامون میزان سن و مشارکت سیاسی ۱۶۵
جدول ۲۷-۴:نتایج آزمون ضریب همبستگی پیرسون پیرامون میزان سن و مشارکت فرهنگی ۱۶۵
جدول ۲۸-۴:نتایج آزمون ضریب همبستگی پیرسون پیرامون میزان درآمد و احساس تعلق اجتماعی ۱۶۶
جدول ۲۹-۴:نتایج آزمون ضریب همبستگی پیرسون پیرامون میزان درآمد و مشارکت اجتماعی ۱۶۷
جدول ۳۰-۴:نتایج آزمون ضریب همبستگی پیرسون پیرامون میزان درآمد و مشارکت سیاسی ۱۶۷
جدول ۳۱-۴:نتایج آزمون ضریب همبستگی پیرسون پیرامون میزان درآمد و مشارکت فرهنگی ۱۶۸
جدول ۳۲-۴:آماره های توصیفی دوگروه در مقیاس میزان مشارکت اجتماعی ۱۶۸
جدول ۳۳-۴:نتایج آزمون t-testبرای مقایسه دو گروه درمقیاس میزان مشارکت اجتماعی ۱۶۹
جدول ۳۴-۴:آماره های توصیفی دوگروه در مقیاس میزان مشارکت فرهنگی ۱۶۹
جدول۳۵-۴:نتایج آزمون t-testبرای مقایسه دو گروه درمقیاس میزان مشارکت فرهنگی ۱۷۰
جدول ۳۶-۴:آماره های توصیفی دوگروه در مقیاس میزان مشارکت سیاسی ۱۷۰
جدول ۳۷-۴:نتایج آزمون t-test برای مقایسه دو گروه درمقیاس میزان مشارکت سیاسی ۱۷۱
جدول۳۸-۴:آماره های توصیفی دوگروه در مقیاس میزان احساس تعلق اجتماعی ۱۷۱
جدول ۳۹-۴:نتایج آزمون t-test برای مقایسه دو گروه درمقیاس میزان احساس تعلق اجتماعی ۱۷۲
جدول۴۰-۴:آماره های توصیفی دوگروه در مقیاس میزان مشارکت اجتماعی ۱۷۳
جدول ۴۱-۴:نتایج آزمون t-testبرای مقایسه دو گروه درمقیاس میزان مشارکت اجتماعی ۱۷۳
جدول۴۲-۴:آماره های توصیفی دوگروه در مقیاس میزان مشارکت فرهنگی ۱۷۴
جدول ۴۳-۴:نتایج آزمون t-test برای مقایسه دو گروه درمقیاس میزان مشارکت فرهنگی ۱۷۴
جدول ۴۴-۴:آماره های توصیفی دوگروه در مقیاس میزان مشارکت سیاسی ۱۷۵
جدول ۴۵-۴:نتایج آزمون t-test برای مقایسه دو گروه درمقیاس میزان مشارکت سیاسی ۱۷۵
جدول ۴۶-۴:آماره های توصیفی دوگروه در مقیاس میزان احساس تعلق اجتماعی ۱۷۶
جدول ۴۷-۴:نتایج آزمون t-test برای مقایسه دو گروه درمقیاس میزان احساس تعلق اجتماعی ۱۷۶
جدول۴۸-۴:آماره های توصیفی پیرامون میزان تحصیلات با احساس تعلق اجتماعی ۱۷۷
جدول ۴۹-۴:آزمون تحلیل واریانس پیرامون میزان تحصیلات با احساس تعلق اجتماعی ۱۷۷
جدول ۵۰-۴:آماره های توصیفی پیرامون میزان تحصیلات با مشارکت اجتماعی ۱۷۸
جدول ۵۱-۴:آزمون تحلیل واریانس پیرامون میزان تحصیلات با مشارکت اجتماعی ۱۷۸
جدول۵۲-۴:آماره های توصیفی پیرامون میزان تحصیلات با مشارکت فرهنگی ۱۷۹
جدول۵۳-۴:آزمون تحلیل واریانس پیرامون میزان تحصیلات با مشارکت فرهنگی ۱۷۹
جدول۵۴-۴:آماره های توصیفی پیرامون میزان تحصیلات با مشارکت سیاسی ۱۸۰
جدول ۵۵-۴:آزمون تحلیل واریانس پیرامون میزان تحصیلات با مشارکت سیاسی ۱۸۰
جدول ۵۶-۴:آماره های توصیفی پیرامون شغل افراد با احساس تعلق اجتماعی ۱۸۱
جدول۵۷-۴:آزمون تحلیل واریانس پیرامون نوع شغل با احساس تعلق اجتماعی ۱۸۱
جدول ۵۸-۴:آماره های توصیفی پیرامون نوع شغل با مشارکت اجتماعی ۱۸۲
جدول۵۹-۴:آزمون تحلیل واریانس پیرامون نوع شغل با مشارکت اجتماعی ۱۸۲
جدول ۶۰-۴:آماره های توصیفی پیرامون نوع شغل با مشارکت فرهنگی ۱۸۳
جدول ۶۱-۴:آزمون تحلیل واریانس پیرامون نوع شغل با مشارکت فرهنگی ۱۸۳
جدول ۶۲-۴:آماره های توصیفی پیرامون نوع شغل با مشارکت سیاسی ۱۸۴
جدول ۶۳-۴:آزمون تحلیل واریانس پیرامون نوع شغل با مشارکت سیاسی ۱۸۴
جدول۶۴-۴نتایج آزمون رگرسیون درباره میزان متغیر احساس تعلق اجتماعی ومشارکت اجتماعی ۱۸۵
جدول۶۵-۴:ضریب آزمون رگرسیون درباره میزان متغیر احساس تعلق اجتماعی ومشارکت اجتماعی ۱۸۵
جدول۶۶-۴نتایج آزمون رگرسیون درباره میزان متغیر احساس تعلق اجتماعی ومشارکت فرهنگی ۱۸۶
جدول۶۷-۴:ضریب آزمون رگرسیون درباره میزان متغیر احساس تعلق اجتماعی ومشارکت فرهنگی ۱۸۶
جدول۶۸-۴نتایج آزمون رگرسیون درباره میزان متغیر احساس تعلق اجتماعی ومشارکت سیاسی ۱۸۷
جدول۶۹-۴:ضریب آزمون رگرسیون درباره میزان متغیر احساس تعلق اجتماعی ومشارکت سیاسی ۱۸۷
جدول۷۰-۴:آماره های توصیفی دوگروه در مقیاس میزان احساس تعلق اجتماعی ۱۸۸
جدول۷۱-۴:نتایج آزمون t-testبرای مقایسه دو گروه درمقیاس میزان احساس تعلق اجتماعی ۱۸۸
جدول ۷۲-۴:آماره های توصیفی دوگروه در مقیاس میزان مشارکت اجتماعی ۱۸۹
جدول ۷۳-۴:نتایج آزمون t-test برای مقایسه دو گروه درمقیاس میزان مشارکت اجتماعی ۱۸۹
جدول۷۴-۴:آماره های توصیفی دوگروه در مقیاس میزان مشارکت فرهنگی ۱۹۰
جدول ۷۵-۴:نتایج آزمون t-testبرای مقایسه دو گروه درمقیاس میزان مشارکت فرهنگی ۱۹۰
جدول ۷۶-۴:آماره های توصیفی دوگروه در مقیاس میزان مشارکت سیاسی ۱۹۱
جدول ۷۷-۴:نتایج آزمون t-test برای مقایسه دو گروه درمقیاس میزان مشارکت سیاسی ۱۹۱
فهرست نمودارها
نمودار ۱-۴: توزیع درصد نمونه بر حسب جنسیت ۱۴۷
نمودار ۲-۴:توزیع درصد نمونه بر حسب تحصیلات ۱۴۸
نمودار۳-۴:توزیع درصد نمونه بر حسب گروه سنی ۱۴۹
نمودار۴-۴:توزیع درصد نمونه بر حسب شغل ۱۵۰
نمودار۵-۴:توزیع درصد نمونه بر حسب وضعیت درآمد. ۱۵۱
نمودار ۶-۴:توزیع فراوانی ودرصد نمونه بر حسب وضعیت وضعیت مسکن ۱۵۲
نمودار ۷-۴:توزیع فراوانی ودرصد نمونه بر حسب مدت سکونت ۱۵۳
نمودار ۸-۴:توزیع فراوانی ودرصد نمونه بر حسب وضعیت تاهل ۱۵۴
نمودار۹-۴:توزیع فراوانی ودرصد نمونه بر حسب میزان استفاده از مطبوعات ۱۵۵
نمودار ۱۰-۴:توزیع فراوانی ودرصد نمونه بر حسب میزان استفاده از تلویزیون. ۱۵۶
نمودار ۱۱-۴:توزیع فراوانی ودرصد نمونه بر حسب میزان استفاده ازرادیو ۱۵۷
نمودار ۱۲-۴:توزیع فراوانی ودرصد نمونه بر حسب میزان استفاده ازاینترنت ۱۵۸
فهرست شکل ها
شکل ۱-۲. ۳۰
شکل ۲-۲. ۳۲
شکل ۳-۲. ۳۷
شکل ۴-۲. ۵۸
شکل ۵-۲. ۵۹
شکل ۶-۲. ۷۱
شکل ۷-۲. ۹۰
شکل ۸-۲. ۱۲۰
شکل ۹-۲. ۱۲۲
۱-۱ مقدمه
انسان موجودی اجتماعی است و همواره به صورت جمعی زندگی کرده است و نیازهای خود را به وسیله دیگران و به مدد آنها رفع کرده است. اما در این خصوص دو سؤال در ذهن ایجاد میشود : ۱) آیا انسان به دلیل اینکه به صورت طبیعی به همزیستی با دیگران گرایش دارد، به حیات اجتماعی وارد شده؟ یا ۲) چون اجتماع مهد بالیدن انسان بوده، این تمایل اجتماعی در او به وجود آمده است؟
در پاسخ به موارد بالا به طور کلی میتوان گفت که چه انسان به صورت غریزی به این وضعیت رسیده باشد و چه عامل بیرونی بر او مؤثر افتاده باشد، آموختن اجتماعی زیستن، همکاری و مشارکت در امور جامعه به او لازم و ضروری است. زیرا گستره و میزان مشارکت افراد یک جامعه در تحقق زندگی بهتر و جامعهای توسعه یافتهتر اثر قابل توجهی دارد و باعث همبستگی و وحدت در جامعه خواهد شد. بنابراین میتوان ادعا کرد یکی از زمینه های اصلی توسعه و برنامه ریزی در دنیای جدید، توجه به مشارکت فعال و اثربخش و همهجانبه و فرایندهای تقویتکننده آن میباشد.
در زمینه اخلاق اجتماعی مشارکت و تقویت آن در سطح جامعه، آنچه نظر بسیاری از جامعهشناسان و همینطور روانشناسان اجتماعی را به خود معطوف داشته، بوجود آوردن «احساس تعلق اجتماعی» و فعال نمودن آن در افراد میباشد. تعلق اجتماعی وضعیتی است که هر فرد بر اثر آن سعی می کند منافع شخصی خویش را بر مبنای منافع و اهداف اجتماعی دنبال کند و بر این اساس توان و نیرو خود را در جهت اثبات تعهد و مسئولیت نسبت به امور مختلف جامعه به کار میگیرد و بنابراین در متن جامعه و مصالح مربوط به آن فعالانه زندگی می کند. در این رابطه دورکیم عنوان می کند که منظور از احساس تعلق اجتماعی آن است که یک فرد از نظر روانی و اجتماعی خود را با جامعه هماهنگ میداند و به طور فعال در امور آن مشارکت نموده و نسبت به دیگران و در کل جامعه تعهد زیادی احساس می کند. بنا به اعتقاد دورکیم، وقتی حس تعلق به جامعه در افراد وجود داشته باشد، یک حس همانندی و قرابت به وجود خواهد آمد و پیوندهای عاطفی و دلمشغولیها و منافع مشترک افراد را به هم پیوند میدهد که نتیجه آن افزایش و تشدید تماسهای آنان و گسترش ارتباطات در سطح جامعه است. افراد یک جامعه با قبول مسئولیت اجتماعی خویش و مشارکت در امور جامعه از نقش حاشیهای بودن خود جلوگیری مینمایند و در مسائل مختلف اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و . تأثیرگذار میشوند و این مهمترین ابزار برای یک مدیریت خوب به ویژه در کشورهای جهان سوم که در مسیر توسعه و پیشرفت قرار گرفتهاند، میباشد.
پس بسترسازی برای ایجاد و گسترش مشارکت مسئولانه و آگاهانه افراد و یا به عبارتی شهروندان در امور متفاوت اجتماعی و سیاسی و فرهنگی یکی از اولویتهای مهم و ضروری محسوب میشود و چنانچه بخواهیم مؤثر واقع گردد مستلزم تغییراتی در اندیشه و عمل است که باید از درون جامعه بجوشد و در قالبهای مقبول و پایدار جامعه و دولت تبلور یابد.
۲-۱ بیان مسئله
یکی از مؤلفههای راهبردی در توسعه و پایداری هر جامعه که ریشه در بطن زندگی اجتماعی دارد، «مشارکت» میباشد. مبتنی بر یک فرایند است، فرایندی که طی آن توانمندسازی انسانها، افزایش بهرهوری،کاهش مشکلات و پیشرفت جامعه عملی میشود.
با ورود به قرن بیست و یکم و با گسترش جوامع و به ویژه رشد شهرنشینی، فرایند مشارکت و الگوهای آن تغییر یافتهاند، که به دنبال آن لزوم بازبینی در این مفهوم و ارائه الگوهای متناسب با نیازهای امروزی کاملاً محسوس میباشد. یکی از مواردی که حتماً باید مورد اصلاح قرار گیرد نوع مدیریت و اجرای آن در جامعه است. به این ترتیب مدیریت متمرکز که مبنای تمام تصمیمگیریها و برنامهریزیها از بالا به پایین میباشد، در دنیای کنونی پاسخگو نمیباشد و از عهده رفع نیازهای جامعه و گروه های مختلف برنمیآید، پس نیازمند تغییر نظام مدیریتی از متمرکز به غیر متمرکز (برنامه ریزی از پایین به بالا) میباشیم. از جمله فاکتورهای این نوع مدیریت وجود مشارکت در سطح جامعه و در بین مردم است. به عبارتی محور آن حول مردمی کردن امور میچرخد، به شکلی که مردم در فعالیتهای خرد و کلان وارد شوند و تواناییهای بالقوه خود را به منصه ظهور برسانند که طی آن اطمینان و همبستگی در سطح جامعه برقرار میشود.
اما پدیده مشارکت بطور اخص در کشورهای جهان سوم که در مسیر توسعه و نوسازی گام برمیدارند، مورد توجه و بررسی است. در کشور ما که مطابق معیارهای جهانی کشوری در حال توسعه نامیده میشود، همواره این سئوال مطرح بوده است که چگونه میتوان این روند را تسریع بخشید؟ چرا که در جریان توسعه اگر بتوان مردم را در امور مربوط به محیط اجتماعیشان درگیر کرد، آنگاه میتوان از پیامدهای مثبت آن در جهت تسریع و تسهیل امر توسعه بهره برد. از اینرو باید باید به دنبال عوامل تقویتکننده آن بود. به عنوان مثال تقویت احساس تعلق اجتماعی در میان شهروندان به عنوان «فرایندی که فرد نسبت به مکان، محیط، شیء یا امری احساس تعهد، مسئولیت و همهویتی پیدا می کند.»(وحیدا و نیازی،۲۱:۱۳۸۳) بستری مناسب را جهت افزایش مشارکت و کاهش مشکلات اجتماعی مهیا می کند. در کشورهای در حال توسعه منجمله ایران، به دلیل قرار گرفتن در دوران گذار، بسترها و عوامل ایجاد احساس تعلق اجتماعی دچار تغییر میشود. بنا به نظر دورکیم، در دوران گذار هنجارهای موجود در جامعه در معرض تغییر و تحول قرار خواهند گرفت که در نتیجه آن احتمال کمرنگ شدن تعلقات اجتماعی افراد به جامعه و به تبع آن تغییر الگوهای همکاری در امور مختلف اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و. قوت خواهد یافت. به همین دلیل درک درست چگونگی و میزان احساس تعلق اجتماعی و تأثیر آن بر عملکرد افراد در اجتماع به عنوان یک مسئله قابلیت بررسی و مطالعه را دارد.
به دنبال قابلیت مطرح شده، این مطالعه به بررسی اثر متغیر احساس تعلق اجتماعی شهروندان و رابطه آن با میزان مشارکت آنها در زمینه های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی، که جای خالی بررسی آن در مطالعات مربوط به مشارکت مشهود است، می پردازد و به واسطه ارتباط با متغیر مستقل اثر متغیرهای زمینهای افراد را بر میزان مشارکت آنها در ابعاد مختلف مورد ارزیابی قرار میدهد. جامعه مورد مطالعه این پژوهش شهر تهران است، در این خصوص باید گفت که چون شهر تهران جزو کلانشهرهای جهان محسوب میشود و از گروه ها و اقشار متفاوت اجتماعی، فرهنگی و طبقاتی تشکیل شده و در یک کشور در حال توسعه قرار دارد، بررسی وضعیت مشارکت شهروندان در این شهر و کاوش علل و عوامل مؤثر بر آن می تواند نتایج کاربردی فراوانی را در برنامهریزیها داشته باشد. بنابراین بهتر آن دیده شده است که دو گروه یا قشر که از نظر اجتماعی، فرهنگی و طبقاتی متفاوت باشند مورد بررسی و مقایسه قرار گیرند. بدین جهت شهروندان دو منطقه ۳ و ۱۲ از مناطق ۲۲ گانه شهر تهران را به عنوان نمونه آماری مد نظر داریم.
منطقه ۳ یکی از مناطق شمال شهر تهران میباشد که ساکنین به نسبت قدیمی آن افرادی هستند که از نظر مالی، اجتماعی و طبقاتی جزء اقشار متمول جامعه محسوب میشوند و به عبارت عامیانه «بالا شهر» محسوب میشود. اما منطقه ۱۲ یکی از مناطق مرکزی رو به جنوب شهر تهران است که بنا به نظر شهرداری یکی از مناطقی است که جمعیت مهاجر از سایر نقاط کشور به نسبت بیشتر در این منطقه ساکن میشوند و بنا براین از نظر اجتماعی، فرهنگی، طبقاتی بسیار متفاوت از منطقه ۳ میباشد و همین تفاوتهای میان ساکنین، عمدهترین دلیل انتخاب این دو منطقه به عنوان نمونه آماری است.
۳-۱ اهمیت و ضرورت مسئله
مفهوم «مشارکت» همگام با تغییرات در جامعه دچار تحول شده و با تکامل جامعه این مفهوم نیز متکامل شده است. میتوان گفت در جوامع امروزی به سبب مقتضیات زندگی جدید این پدیده اهمیت خاصی یافته، یعنی گستردگی جوامع و افزایش جمعیت، تنوع اقشار و تنوع مسایل اجتماعی و . موجب پررنگ شدن نقش مشارکت شده است، چرا که مشارکت مردم در فرایندهای تصمیم گیری از یکسو و اعتقاد و التزام مدیران به بهره گیری از نظرات آنها در اتخاذ و اجرای تصمیمات از سوی دیگر زمینهساز پیشگیری از مشکلات بالقوه و درمان مشکلات بالفعل خواهد بود.
بنا به نظر گیدنز ما ناچاریم زندگی خود را به شیوهای فعالتر از آنچه در نسلهای پیشین درست بود بسازیم و باید برای پیامدهای آنچه انجام میدهیم و عادتهای شیوه زندگی که برگزیدهایم فعالانه مسئولیت بپذیریم، یعنی باید تعادلی جدید بین مسئولیتهای فردی و جمعی بیابیم.(گیدنز،۴۳:۱۳۷۸) اما محقق شدن این امر همیشه میسر نیست، در صورتیکه مسئولیت پذیری و مشارکت یکی از مهمترین ابعاد اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در هر جامعه وخصوصاً جامعه رو به رشد ما است و البته بسیاری از مشکلات ساختاری و عملکردی برنامهریزیها ناشی از نارساییهایی است که در این حوزه وجود دارد. آنچه در این میان بر مسائل موجود میافزاید این است که نه مفهوم مشارکت و ابعاد آن به خوبی تعریف شده و نه عوامل تقویتکننده و یا در طیف دیگر تضعیفکننده آن موضوع مورد بررسی جدی قرار گرفته است.(محسنی و جاراللهی،۱۱:۱۳۸۲) به این ترتیب بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت شهروندان در ابعاد مختلف جهت پیشبرد اهداف لازم و ضروری است.
مسلماً مردم میخواهند در جامعه به حساب آمده و در رفع مشکلات کمک کنند و در واقع به عنوان شهروند بتوانند نظرات خود را مطرح کرده و آنها را پیگیری کنند و به تبع سازمانهای برنامهریز هم سخت نیازمند شراکت مردم در تصمیمگیریها و اجرای آنها هستند تا به موفقیت دست یابند، اما عموماً مشاهده میشود که مردم در یک حالت بی تفاوتی قرار دارند و هیچ حس تعلقی در میان آنان نسبت به جامعه دیده نمی شود و در نتیجه مشارکت فعالی در امور مختلف جامعه ندارند، که در نهایت این جامعه است که متحمل ضرر و زیان و در نتیجه عقبافتادگی میشود. چگونگی محقق شدن این امر از جمله مشکلاتی است که مدیران و برنامه ریزان توسعه در ایران با آن درگیر هستند که این موضوع نیازمند مطالعات جدی و کاوشهای فراوان است. امید آنکه بررسی حاضر نتایج ارزنده و کاربردی در بر داشته باشد.
۴-۱ اهداف پژوهش
اهداف اصلی :
- شناخت رابطه میزان احساس تعلق اجتماعی شهروندان با میزان مشارکت اجتماعی آنان.
- شناخت رابطه میزان احساس تعلق اجتماعی شهروندان با میزان مشارکت فرهنگی آنان.
- شناخت رابطه میزان احساس تعلق اجتماعی شهروندان با میزان مشارکت سیاسی آنان.
اهداف فرعی :
- شناخت رابطه متغیرهای زمینهای (سن، جنس، میزان تحصیلات، نوع شغل، میزان درآمد، وضعیت تأهل) شهروندان با میزان مشارکت آنان در ابعاد مختلف.
- شناخت رابطه متغیرهای زمینهای (سن، جنس، میزان تحصیلات، نوع شغل، میزان درآمد، وضعیت تأهل) شهروندان با میزان احساس تعلق اجتماعی آنان.
۵-۱ سئوالات پژوهش
سئوالات اصلی :
- آیا بین میزان احساس تعلق اجتماعی شهروندان با میزان مشارکت اجتماعی آنان رابطه وجود دارد؟
- آیا بین میزان احساس تعلق اجتماعی شهروندان با میزان مشارکت فرهنگی آنان رابطه وجود دارد؟
- آیا بین میزان احساس تعلق اجتماعی شهروندان با میزان مشارکت سیاسی آنان رابطه وجود دارد؟
تعداد صفحه:۲۳۳
قیمت : ۳۷۵۰۰ تومان