دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد

گرایش مدیریت توسعه

موضوع:

بررسی پیامدهای اعتبارات خرد روستایی برتوانمندسازی اقتصادی زنان

سرپرست خانوار روستایی با تاکید بر طرح حضرت زینب کبری (س)

«مطالعه موردی در روستاهای تحت پوشش این طرح در شهرستان بوئین زهرا از توابع استان قزوین»

۱-۱- مقدمه:
در دنیای کنونی نیل به اهداف توسعه بدون به حساب آوردن نیمی از جمعیت جامعه که زنان آن را تشکیل می دهند، شدنی نیست. این در حالی است که زنان به ویژه در مناطق روستایی، نقش عمده ای در تولید محصولات برعهده دارند که بدون مشارکت آنها دستیابی به توسعه ناممکن به نظر می رسد البته در میان این زنان نیز، قشری وجود دارد که سرپرست مرد خانوار خود را به دلایل گوناگونی از دست داده اند که نقش آنها را در خانوار مضاعف کرده است. در بسیاری از کشورهای جهان سوم، راهبردهایی برای مشارکت عملی زنان در توسعه و برطرف شدن موانع اتخاذ شده است که یکی از این راهبردها، توانمندی زنان است که صرفاً به مفهوم بهره مندی آنان از مزایا و نتایج برنامه های توسعه نیست، بلکه آنان باید در اجرای برنامه ها و طرح های توسعه مشارکت فعالانه داشته باشند که یکی از طرق آن پرداخت اعتبارات خرد به زنان سرپرست خانوار روستایی برای انجام فعالیت های کوچک در جهت افزایش درآمد، عدالت اجتماعی و اشتغال آنان می باشد. تلاش در جهت فراهم آوردن امکانات زندگی بهتر برای افراد بسیار تهی دست به خصوص زنان سرپرست خانوار، از طریق معرفی راهنمای جدید پس انداز و دریافت اعتبار، گرچه بسیار مهم است لیکن همواره با مشکلاتی روبرو است. امروزه اهمیت نقش زنان توسط صاحبنظران گوشه و کنار دنیا و در معاهده های رفع تبعیض و معاهده ژنو گوشزد می شود و بسیاری از دست اندرکاران به این مسئله که باید توسعه از روستاها شروع شود، اذعان دارند. لذا با توجه به عقب نگه داشتن این زحمت کشان، به نظر می رسد که در درجه اول، وجود تشکل هایی در روستاهای کشور برای تشویق زنان روستایی به کار اظهار نظر و حل مشکلات و ارائه راه حل  ها توسط خودشان ضروری است. اما بدون وجود سرمایه و اعتبارات لازم به فعلیت در آوردن استعدادها و بهره برداری از توان های طبیعی و انسانی توسعه پایدار امکان پذیر نیست. تامین مالی زنان، نقش بسیار موثری در آگاهی، احساس عزت و کرامت انسانی، احساس هویت، پویایی، تحرک، شادی و احساس مسئولیت فردی و جمعی، احساس برابری با مردان، رونق اقتصادی خانواده و جامعه، سرمایه گذاری اشتغال، مشارکت، مبارزه با فقر را در پی دارد. بدون تردید، درک کردن زنان، واگذاری بعضی از نقش ها به آنان و درگیر کردن آنها در فرآیند توسعه، منجر به پویایی فرهنگی شده و بدین طریق از بسیاری از بحران های انسانی، اجتماعی و محیطی می توان ممانعت به عمل آورد.
از آنجا که توانمندسازی ابعاد گسترده و وسیعی دارد و در مجال این تحقیق نمی گنجد: در این پژوهش سعی شده است که بیشتر از بعد اقتصادی قضیه به این مسئله نگاه شود ولی برای آشنایی بیشتر به طور خلاصه انواع توانمندسازی در ذیل آورده می شود.
توانمندی سیاسی – آموزشی: از طریق آموزش برای خود اتکایی یا آموزش برای آگاهی های ضروری، ظرفیت و قابلیتی را در مردم ایجاد می کنند تا به موضوعاتی نظیر دموکراسی و عدالت تمسک جسته و به احساس استقلال در تفکرات و نوع نگرش به جهان (جهان بینی) و سطح مطلوب بهزیستی و رفاه دست پیدا کند.
توانمندی تکنولوژیکی: از طریق شناخت دانش و مهارت های درونی که با همکاری بین المللی تکمیل می شود جهت حل مسائل رشد، زیست محیط و رفاه انسانی ضرورت دارد. این امر مستلزم گسترش و سهیم کردن تکنولوژی هایی است که بهره وری نیروی کار را افزایش داده، نیروی بالقوه کسب درآمد را بالا ببرد، رفاه انسانی را افزایش بخشیده و تاثیرات منفی زیست محیطی را کاهش دهد
توانمندی فرهنگی و روحی / معنوی: فرهنگ و معنویت آگاهانه اساس موجودیت انسان و بنیان جوامع سالم انسانی بسیاری را تشکیل می دهد. اخیراً در مباحث مربوط به توسعه بسیاری از محققین در مورد مسائل زیست محیطی و توسعه، از فرهنگ و معنویت به عنوان عوامل بنیادین در راستای تغییر جهت به سوی توسعه پایدار یاد می کنند. (شادی طلب الف، ۱۳۸۱، ۲۰-۱۹)
توانمندی اقتصادی: که از طریق آن، افراد، جوامع، دولت با دریافت اعتبارات و به کارگیری آنها در فعالیت های مختلف مدیران توسعه خود می شوند که منجر به افزایش رفاه و اشتغال و درآمد می گردد.
در این تحقیق زنان سرپرست خانوار تحت پوشش طرح حضرت زینب کبری (س) مورد نظر قرار گرفته شده است که از طرف کمیته امداد امام خمینی (ره) به بانک کشاورزی معرفی شدند. شایان ذکر است که این تسهیلات اعطایی از طرف بانک کشاورزی فقط با معرفی این نهاد صورت نمی گیرد بلکه نهادهای مختلفی مانند سازمان بهزیستی، سازمان زندان ها، جهاد کشاورزی و در این مهم دخیل هستند ولی در اینجا آن بخش از زنانی که در روستاهای بویین زهرا (به عنوان یکی از شهرستان های قزوین) تحت پوشش این طرح با معرفی کمیته امداد امام خمینی (ره) قرار گرفته اند مورد پژوهش قرار می گیرد تا پیامد این اعتبارات خرد بر توانمندی اقتصادی آنان بررسی گردد.
۱-۲- طرح مسئله:
در ایران، در بسیاری از روستاهای کشور، شکل غالب تولید، سازمان خانوادگی تولید است که این می تواند نمایانگر اهمیت نقش افراد خانواده در فعالیت های موجود در روستاها باشد. با ژرف شدن در تقسیم کار جنسیتی در این واحدها می توان به وظایف بی شمار و آشکار و پنهان زنان پی برد. بطور کلی زنان در کنار کارخانه و پرورش کودکان و وظیفه همسری به صورت مستقیم و غیرمستقیم در تولید نقش دارند، هرچند که کمتر به عنوان شاغل محسوب می شوند و عمدتاً این وظایف با امور خانه داری تلفیق شده و جزو وظایف روزانه آنان به حساب می آید. بنابراین، نقش تولیدی زنان روستایی کمتر تجلی اقتصادی و حتی اجتماعی یافته است.
از دیرباز، زنان در روستاها به فعالیت هایی نظیر بذرکاری، نشاء صیفی جات، تنک، وجین کردن چغندر قند و پنبه، کوبیدن حبوبات و کمک در بوجاری محصولات مزرعه – جمع و جور کردن امور دامداری و خشک کردن گوشت برای مصرف در فصل سرما می پردازند و در واقع توانمندی آنان می تواند در رفع نگرانی مردان خانوار که همواره نگران تامین حامی و یار و یاوری برای انجام کارهای مزرعه هستند، بسیار مثمرثمر باشد. (شهبازی، ۱۳۸۱)
و یا اداره سازمان هایی مانندواره که بیشتر زنانه و با کارکردهای نهان و نمایان می باشد از جمله فعالیت های زنان را شامل می شود که برای افزایش سودمندی دامداری معیشتی و نیمه معیشتی برای تولید فراورده های شیری (کافی کردن میزان شیر و نیروی کار و صرفه جویی در این دو عامل) تا به امروز، تداوم یافته است. (فرهادی، ۱۳۷۰)
در این میان ، زنانی وجود دارند که به دلایل مختلف سرپرست خانوار خود را از دست داده اند و بار بیشتری را به دوش می کشند.
از آنجا که توسعه مفهومی کیفی و چند بعدی است که هدف عمده آن کاهش فقر و بیکاری و توزیع مناسب ثروت و درآمد است و همه گروه های جامعه را مدنظر قرار می دهد، در راه رسیدن به توسعه، همه افراد جامعه و حتی فقیران باید مشارکت داشته باشند، اما آنچه مورد توجه است، این است که فقرا چگونه می توانند در امر توسعه مشارکت کنند. این مسئله به خصوص در مورد زنان سرپرست خانوار روستایی که از امکانات اجتماعی محدودتری برخوردارند، بسیار مورد توجه است. زن روستایی، گرچه در فعالیت های اقتصادی روستا نقش عمده ای ایفا می کند، ولی ارزش اقتصادی فعالیت های او در محاسبات ملی دیده نمی شود و این از آن رو است که در اغلب موارد، فعالیت های اقتصادی زنان روستایی جزو وظایف آنها در تامین نیاز خانوار به شمار می رود. به دیگر سخن، فعالیت های اقتصادی زنان روستایی، فعالیت های مربوط به بخش غیررسمی اقتصاد است. بدین ترتیب وقتی ارزش اقتصادی برای فعالیت زن روستایی در نظر گرفته نشود، درآمدی هم برای او ایجاد نمی شود و در چرخه اقتصادی شکافی به وجود می آید. تولید صورت گرفته است ولی درآمدی به دست نیامده است و این مسئله منجر به فقیر شدن زنان روستایی می شود. یکی از مهمترین راهکارها در جهت از بین بردن فقر زنان، توانمندسازی آنان است. توانمندسازی زنان که اغلب با بهره گرفتن از ابزار تامین مالی خرد صورت می گیرد، راهی برای هدایت زنان به سمت انجام فعالیت های تولیدی و درآمدزا است.
امروزه با توجه به مهاجرت جوانان و یا مردان خانواده ها به شهرهای کوچک و بزرگ اهمیت فعالیت زنان، خصوصاً زنان سرپرست خانوار بیشتر نمایان می شود و ضرورت اعتبارات خرد در ایجاد فعالیت های کوچک برای توانمندساختن زنان سرپرست خانوار روستایی، بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. بطوری که، سال ۲۰۰۵ میلادی را سال اعتبارات خرد نامیده اند که هدف فقرزدایی، عدالت اجتماعی و ایجاد اشتغال را دنبال می کند.
در این راستا، بانک کشاورزی با کمک سایر نهادها مانند کمیته امداد خمینی (ره)، سازمان بهزیستی، سازمان زندان ها و جهاد کشاورزی و. با مد نظر داشتن اهدافی خاص، سعی در توانمندسازی زنان سرپرست خانواده نموده است. یکی از مکانیزم های بانک کشاورزی و کمیته امداد امام خمینی (ره) درخصوص توانمندسازی زنان، اجرای طرح حضرت زینب کبری (س) است که در این تحقیق سعی شده است تا جایگاه اعتبارات پرداختی توسط بانک کشاورزی که با معرفی واجدین شرایط از طرف کمیته امداد امام خمینی (ره) صورت می گیرد، مورد بررسی قرار گیرد که آیا طرح حضرت زینب کبری (س) با مکانیسمی که در حال اجرا است، می تواند براهداف از پیش تعیین شده خود که ایجاد درآمد و اشتغال و توانمندسازی اقتصادی زنان سرپرست خانوار است جامه عمل بپوشاند؟

۱-۳- اهمیت مسئله:
نقش اعتبارات خرد در آغاز هزاره سوم به عنوان یکی از رویکردهای مهم برای رفع فقر و توانمندسازی اقتصادی زنان سرپرست خانوار روستایی قرار گرفته است و به زنان به عنوان نیمی از جمعیت فعال روستا که در توسعه بسیار مؤثرند توجه شده است. در این راستا ردکلیفت[۱] (۱۹۸۷) معتقد است: «در امر توسعه پایدار، مردم در کانون این امر قرار داشته و رشد اقتصادی نه به عنوان یک هدف، بلکه به مثابه یک وسیله تلقی می شود. در این گونه از توسعه، فرصت های زندگی نسل های آتی همراه با فرصت های زندگی نسل های حاضر مورد حمایت قرار گرفته و نظام های اکولوژیکی را که کل حیات، وابسته به آنها است محترم می دارند. در این نگرش، حفظ حقوق شهروندی، حقوق سیاسی، افزایش مشارکت، فرصت های اجتماعی، عدم تبعیض، امنیت و کرامت انسانی و ارزش های فرهنگی، آگاهی و معرفت و جلوه گر شدن آثار عقل، آزادی های انسان، بهبود رفاه مادی و معنوی، افزایش سطح سلامتی و بهداشت، افزایش طول زندگی، مشارکت خلاق هر دو جنس زن و مرد، کیفیت زندگی آینده و. از اهداف اولیه آن تلقی می شود.» (Redclift 1987 , 1340) به نقل از (حسین رحیمی، ۱۳۸۱، ۳۱۹)
حال اگر منابع اعتباری به عنوان یکی از اصول بنیادین توسعه در دسترس زنان روستایی قرار گیرد و آنان تامین مالی شوند، در این صورت، زنان روستایی افرادی کارآفرین و موفق خواهند بود که در حیات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی روستا تحولی شگرف ایجاد خواهند کرد. برای توانمندسازی زنان روستایی خصوصاً سرپرست خانوار، تدوین برنامه های دراز مدت و جامع ضروری است. اما یکی از پیش شرط های آن دسترسی به اعتبارات است.
اهمیت اعتبارات خرد در کاهش فقر به ویژه از آن جهت دارای اهمیت است که اولاً بطور معمول وام های کلان بخصوص در کشورهای در حال توسعه به دلایل مختلف نصیب افراد فقیر نمی شوند. ثانیاً، همان گونه که با دوری (Bhaduri,1983)، رائو (Rao,1980) باردهان (Bardhan,1980) و گات همکاران (Ghate & others,1992) عنوان کرده اند، عواملی مثل وجود قدرت های انحصاری و یا بالا بودن نرخ بهره باعث شده که منابع مالی غیررسمی نیز نتوانند اعتبارات لازم را در اختیار قشر فقیر جامعه قرار دهند. نکته مهم آن است که بسیاری از فقرا تنها به این دلیل فقیر مانده اند که مبالغ اولیه و کوچک را برای رونق دادن به فعالیت هایشان در اختیار ندارند. آن گونه که آدام اسمیت بیان می کند اگر شخصی قادر به دست آوردن مبلغ کوچکی باشد، می تواند مبلغ بزرگتری را نیز کسب نماید. اما مهم آن است که چگونه آن مبلغ کوچک را در بدو امر به چنگ آورد. همانطور که اسمیت اشاره کرد و ما نیز در ضرب المثل های خود داریم، پول، پول را می سازد. از آنجا که اعتبارات خرد در واقع همان شرایط به دست آوردن مبالغ اولیه را فراهم می سازد، پس اعتبارات خرد می تواند فی النفسه نقش مهمی در کاهش فقر داشته باشند. (بخشوده و سلامی، ۱۳۸۴)
در واقع، اعتبارات خرد، ابزاری پایدار، قدرتمند و کلیدی برای رفع فقر و وسیله ای برای سازگاری در جهت نیل به جنبه های فراموش شده عدالت اجتماعی مثل فقر، بیکاری و تبعیض و راهی برای توانمندسازی فقرا و رفع موانع توسعه اقتصادی است.
از آنجا که کاهش فقر و گرسنگی – امکان تحصیل برای کودکان، حداقل تا پایان مقطع دبستان، توانمندسازی زنان، کاهش مرگ و میر کودکان، مبارزه با بیماری ها، حفظ محیط زیست، مشارکت جهانی برای توسعه، تامین نیروی جسمانی مادران از اهداف هزاره سوم در نظرگرفته شده است، نقش اعتبارات خرد در این راستا، خصوصاً توانمندسازی زنان روستایی در توسعه روستایی بسیار مهم جلوه می کند. همچنین با آزمون سازگاری بین برنامه های اعتبارات خرد با سند چشم انداز ۲۰ ساله کشور و برنامه چهارم توسعه در سطح کلان، می توان پی برد که هیچ ناسازگاری مشهودی بین محورهای تعیین شده در برنامه چهارم توسعه و مکانیزم اعتبارات خرد وجود ندارد چراکه اعتبارات خرد کاملاً مردمی هستند و همانطور که الگوی توسعه ایران برحفظ کرامت انسان ها استوار است، برنامه اعتبار خرد برنامه ای است گروهی و اجتماعی و در واقع نوعی سرمایه اجتماعی محسوب می شود. (نوری نائینی، ۱۳۸۴)
بنابراین در کشور بعد از انقلاب، نهادهای مختلفی مانند بانک کشاورزی و کمیته امداد امام خمینی (ره)، وزارت جهاد کشاورزی این ضرورت را احساس کرده و اقدام به پرداخت اعتباراتی تحت عنوان اعتبارات خرد جهت توانمندسازی زنان روستایی نموده اند که می توان برتعدادی از آنها اشاره نمود.
مثلاً: در این راستا، طرح های زیر در بانک کشاورزی در رابطه با زنان طراحی شده و به مرحله اجرا درآمده است.
۱-طرح حضرت زینب کبری (س) (خاص زنان سرپرست خانوار)
۲- طرح تعمیر و بهداشتی کردن کارگاه های قالیبافی
۳- پرداخت تسهیلات به شرکت های روستایی زنان
۴- طرح آتیه بانک کشاورزی. (عرب مازار و سعدی، ۱۳۸۳، ۱۹)
۵- طرح ایران با هدف تجهیز منابع و اعتبار برای زنان ایران.
این طرح مختص زنان کشور است. افتتاح کنندگان هر یک از انواع حساب های سپرده ای یا قرض الحسنه، مشمول استفاده از امتیازات خدمات عمومی این طرح هستند. در این طرح،  خدمات بانکی برای زنانی که به علت کهولت سن یا بیماری نمی توانند به شعب بانک مراجعه کنند، در محل سکونت آنان انجام می شود و موارد مصرف وام قرض الحسنه برای تامین کمک هزینه جهیزیه، تامین کمک هزینه تحصیلی (دانشگاه)، تامین کمک هزینه خود اشتغالی خود و فرزندان و تسهیلات و تعمیرات مسکن استفاده می شود. (سلطان محمدی، ۱۳۸۳، ۲۷)
کمیته امداد امام خمینی (ره) نیز چه در زمینه توانمندسازی، چه در زمینه حمایتی اقداماتی برای زنان روستایی انجام داده است. از جمله طرح های حمایتی، می توان به طرح مددجویی اشاره کرد که شامل مددجویانی می شود که معمولاً بنا به عللی از قبیل بی سرپرستی، از کار افتادگی سرپرست، معلولیت سرپرست، استیصال و درماندگی و بیماری سرپرست تحت پوشش قرار می گیرند.
کمتیه امداد امام خمینی (ره) در زمینه خودکفایی مددجویان خود نیز فعالیت های مهمی را انجام داده است.
طرح ها و فعالیت هایی که جهت خودکفایی مددجویان تحت حمایت توسط این نهاد انجام می گیرد، یکی از اصولی ترین و شایسته ترین خدمات می باشد در این راستا، فعالیت های کمیته امداد در زمینه خودکفایی مددجویان حول چند محور عمده به شرح زیر است:
۱-پرداخت وام خودکفایی، تهیه و واگذاری مواد اولیه و وسیله کار.
۲-رسیدگی و نظارت بر فعالیت های خودکفایی خانواده های تحت حمایت
۳-ارائه آموزش های فنی و حرفه ای
۴- کاریابی برای مددجویان، ایجاد زمینه لازم برای جذب شدن مددجویان آموزش دیده در بازار کار.
۵- پرداخت وام از محل تسهیلات تبصره های قانون بودجه.
۶- پرداخت وام به زنان روستایی سرپرست خانوار (طرح حضرت زینب کبری (س)).
۷- تهیه مقدمات لازم برای خودکفایی دسته جمعی و گروهی از طریق کارگاه های آموزشی و تولیدی.
۸- تامین فضای خود کفایی. (گزارش آماری کمیته امداد – ۱۳۸۳)
دفتر امور زنان روستایی وزارت جهادکشاورزی (از دفاتر تابعه معاونت ترویج و مشارکت مردمی) نیز از سال ۱۳۷۹ تلاش هایی را برای ایجاد صندوق اعتبار خرد در مناطق روستایی با هدف طراحی یک الگوی بومی از اعتبار خرد که منطبق با شرایط کشور باشد، آغاز نمود. هدف اصلی این صندوق توسعه منابع انسانی و تشکیل نهادهای اجتماعی رسمی برای زنان با هدف ایجاد و تقویت سرمایه اجتماعی در جوامع روستایی با محوریت اعتبار و پس انداز است.
از میان طرح های در حال اجرای نهادهای مختلف، برای بررسی پیامد اعتبارات خرد، ابتدا تصمیم به پژوهش در زمینه صندوق های اعتبارات خرد گرفتم و در این زمینه به روستای شادمهن از توابع فیروزکوه مراجعه شد تا پیامد این صندوق ها که در واقع نوعی بانک زنان روستایی است بر توانمندسازی زنان بررسی شود، ولی به دلیل اینکه یک تحقیق جامع در زمینه بانک پذیری روستاییان در روستای حصاربن توسط خانم دکتر شادی طلب (۱۳۸۰) اجرا شده بود، تصمیم به بررسی پیامد طرح حضرت زینب کبری (س) در فعالیت دامداری در زمینه توانمندسازی اقتصادی زنان سرپرست خانوار در بویین زهرا گرفته شد.
علت انتخاب طرح  حضرت زینب کبری (س) این بود که این طرح خاص زنان سرپرست خانوار روستایی است و این قشربه عنوان فقیرترین فقرا شناخته شده اند و بکارگیری صحیح اعتبارات خرد در ایجاد شرایطی برای افزایش درآمدشان مهم به نظر می رسید. هرچند که چالش هایی بر سر انتخاب زنان سرپرست خانوار به عنوان فقیرترین فقرا وجود دارد از جمله اینکه شاید توسط فرزندان بزرگسال آنها تحت حمایت قرار گرفته و وضعیت بدی نداشته باشند و یا به این علت که چون فرهنگ کارکردن در چنین خانواده هایی وجود دارد حتی دختران آنها نیز به فعالیت مشغول بوده و وضعیت خانواده از نظر مالی چندان نامناسب نباشد و یا اینکه زنان سرپرست خانوار در وضعیتی باشند که فردی تحت تکفل آنها نباشد و درآمد آنها کفاف زندگی شان را بدهد ولی با توجه به موارد گفته شده نظر غالب براین است که آنان فقیرترین فقرا هستند.
۱-۴- سوالات:
در این تحقیق سعی می شود به سوالات زیر پاسخ داده شود:
۱-نحوه دسترسی زنان به اعتبارات خرد چگونه است و مشکلات موجود در این زمینه چیست؟
۲- آیا طرح اجرا شده (طرح حضرت زینب کبری (س)) توانسته در ایجاد فرصت های شغلی و افزایش درآمد زنان سرپرست خانوار موثر باشد؟
۳- آیا مقدار اعتبارات پرداختی به زنان سرپرست خانوار برای ایجاد فعالیت یا گسترش آن مناسب بوده است؟
۴- آیا اگر میزان اعتبارات پرداختی به زنان سرپرست خانوار افزایش یابد، توانمندسازی آنان را تسریع می کند؟
۵- نارسایی های احتمالی طرح حضرت زینب کبری (س) چیست؟

۱-۵- دیدگاه انتخابی تحقیق:
با توجه به اینکه اعتبارات خرد به عنوان رهیافتی در کاهش فقر و توسعه مناطق روستایی از دهه های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ مورد توجه قرار گرفته است، دیدگاه های مختلفی در این زمینه که ملهم از مباحث عمده در اقتصاد نئولیبرال است، مطرح شده است که از آن جمله می توان به دیدگاه بازارگرا، دیدگاه دولت گرا و دیدگاه جامعه گرا اشاره کرد.
در دیدگاه بازارگرا، بازار مالی، بازار رقابت کامل است و توجه خاصی به کاهش دخالت دولت دارد چراکه معتقد است روستاییان نظیر سایر واحدها قادرند نیازهای خود را از طریق مکانیسم بازار برطرف کنند.
در دیدگاه دولت گرا، ۳ رهیافت خود پایداری مالی، رهیافت کاهش فقر و رهیافت فمنیستی وجود دارد.
در این دیدگاه، بازار مالی بازار انحصاری است و نرخ بهره بسیار بالا است و اعتقاد براین است وام هایی که در اختیار روستاییان قرار می گیرد نه تنها مشکلات آنها را حل نمی کند، بلکه آنها را فقیرتر می نماید.
پس دولت از طریق سیستم بانکی منابع مالی و اعتباری را با بهره کم در اختیار روستاییان فقیر (که در این تحقیق منظور زنان سرپرست خانوار روستاهای بویین زهرا هستند) قرار می دهد.
در دیدگاه جامعه گرا، هرگونه دخالت دولت باید با مشارکت و همکاری روستاییان هم در ابعاد مالی و هم غیرمالی صورت گیرد. در این تحقیق که هدف بررسی پیامد اعتبارات خردپرداختی توسط طرح حضرت زینب کبری (س) که هدف خود را توانمندسازی اقتصادی زنان سرپرست خانوار از طریق پرداخت وام هایی با کارمزد پایین عنوان کرده است با دیدگاه دولت گرا و پارادایم مطرح شده در این دیدگاه یعنی پارادایم خود پایداری مالی زنان نگریسته می شود هرچند که در مواردی با بافت روستاهای ایران تفاوت های بنیادی دارد که در جای خود به آن پرداخته می شود.

۱-۶- اهداف تحقیق:
هدف هایی که در این تحقیق دنبال می شوند عبارتند از:
– اهداف عمومی تحقیق:

بررسی نقش و جایگاه اعتبارات خرد پرداختی توسط طرح حضرت زینب کبری (س) در توانمندسازی اقتصادی زنان سرپرست خانوار در روستاهای بویین زهرا.
بررسی نحوه عملکرد طرح حضرت زینب کبری (س) در ایجاد فرصت های شغلی.
یافتن عوامل احتمالی بازدارنده برای رسیدن به اهداف از پیش طراحی این طرح (طرح حضرت زینب کبری (س))

– اهداف اختصاصی تحقیق:
۱- بررسی تاثیر سن و میزان تحصیلات زنان سرپرست خانوار در توانمندسازی اقتصادی آنها
۲- بررسی نقش تعداد افراد تحت تکفل زنان سرپرست خانوار در توانمندسازی اقتصادی آنها.
۳- بررسی تاثیر نوع مصرف و مبلغ تسهیلات در توانمندسازی اقتصادی زنان سرپرست خانوار روستایی.

۲-تعریف مفاهیم

۲-۱ تعاریفی از اعتبار و انواع آن:

کلمه اعتبار معانی زیادی دارد، اما در لغت به معنی اعتماد و تکیه کردن، قول، اطمینان، منزلت و آبروست.
معنی اصطلاحی آن عبارت است از اطمینانی که بانک یا موسسه ای به شخص ابراز نموده تا مبلغی از سرمایه خود را در اختیار او قرار دهد.
در تعریفی دیگر اعتبار، انتقال موقتی قدرت خرید از افراد حقیقی یا حقوقی به فرد دیگری است که کارایی و مدیریت لازم جهت فعالیت را دارد ولی فاقد سرمایه کافی است.
ولی بطور کاربردی، اعتبار عبارت است از هر نوع قراردادی که به موجب آن بانکی بنا به درخواست و برطبق دستورات یک مشتری، مامور است که مقابل اسناد معینی به شخص ثالث یا به حواله کرد او وجهی پرداخت نماید. (نادری مهدیی، ۱۳۸۱، ۳۵)
در تعریف وام و یا اعتبار بطور کلی می توان گفت: مقدار پول یا جنسی و یا خدمتی است که شخص برای مدتی (محدود و مشخص یا نامشخص) در مقابل اخذ بهره یا مقداری اضافه و یا بدون دریافت بهره و مبلغ اضافی (قرض الحسنه) با دریافت وثیقه و یا به اعتبار شخصی در اختیار شخص دیگر قرار می دهد. (طالب، ۱۳۷۲، ۵۴ و ۵۳)
وام ها را می توان به شکل های مختلفی تقسیم بندی کرد: (از جمله مصرفی، تولیدی، نقدی، جنسی، کوتاه مدت، میان مدت، بلند مدت (با توجه به زمان بازپرداخت.)
همانگونه که در نمودار زیر نشان داده می شود، وام ها را می توان به دو گروه مصرفی و تولیدی تقسیم کرد.
وام های تولیدی، خود به دو گروه مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می شوند. وام های مستقیم، وام های است که بطور مستقیم در تولید به کار گرفته می شود. در حالی که وام های غیرمستقیم در مواردی نظیر خانه سازی، ایجاد زیرساخت ها مثل توسعه جاده و ایجاد شبکه آبرسانی مورد استفاده قرار می گیرد. تنها نقشی که وام های مصرفی غیرتولیدی در زندگی روستاییان دارند، افزایش بدهی روستاییان است. در حالی که وام های مصرفی تولیدی، باعث کاهش احتمال زیان می شوند و نوسان های مصرف را در مقابل نوسان های فصلی درآمد، هموار می کند. (معظمی، ۱۳۷۷، ۲۸)
۱) Redclift
برای خرید و دانلود متن کامل این پایان نامه می توانید اینجا کلیک کنید

برچسب: زنان سرپرست

پایان نامه مدیریت توسعه (علوم اجتماعی) درباره توانمندسازی اقتصادی زنان سرپرست خانوار روستایی