تکه هایی از متن به عنوان نمونه :

مقدمه
احساس مسئولیت و ایفای وظایف اجتماعی لازمه زندگی و فعالیت های فردی و اجتماعی است. اولیاء و مربیان کودکان استثنایی، لازم است علی رغم نارسایی ها ی جسمی و ذهنی این کودکان، آنان را با مسئولیت های اجتماعی خود آگاه سازند. هدف نهایی از سازگاری اجتماعی کودکان استثنایی، داشتن کفایت و توان زندگی اجتماعی در جامعه است(کوزه گر،۱۳۸۷). لازمه تحقق چنین امری داشتن مهارتهای اجتماعی جهت سازگاری در زندگی و همچنین توان زندگی در جمع است. در کنارنقشی که الگوهای رفتاری مطلوب معلم و سایر دست اندر کاران تعلیم و تربیت و بطور کلی مدرسه و نظام آموزشی در جامعه پذیری دانش آموزان ایفا می کنند، کتاب درسی و سایر منابع آموزشی نیز تاثیری در خور توجه دارند. چرا که بیان و ارائه رفتارهای مطلوب در قالب متن، تصاویر، داستانها و غیره می تواند تسهیل کننده ی این امر خطیر باشد .
هدف اصلی از درس مهارتهای اجتماعی – اقتصادی این است که افراد علاوه برکسب دانش و مهارتهای تخصصی خود، از نظر اجتماعی نیز در وضعیت مطلوب قرار گیرند و رفتار خود را با الگوهای رفتاری و ارزش های متداول و مورد قبول جامعه وفق دهند (پدیدار و همکاران، ۱۳۸۶).
بدیهی است بازنگری، تحلیل، اصلاح و تجدید نظر اصولی و علمی در محتوای کتب درسی، آثار و تبعات مثبت فراوانی در برخواهد داشت که یکی از آنها ایجاد زمینه مناسب جهت رشد و ارتقاء برنامه درسی و به تبع آن، رشد و پیشرفت دانش آموزان است. علی رقم روش های گوناگونی که در تحلیل محتوای کتب درسی وجود دارد، در این پژوهش با بهره گرفتن از تکنیکهای خوانایی، کتاب مهارتهای اجتماعی – اقتصادی سال اول دوره پیش حرفه ای (راهنمایی) گروه کم توان ذهنی مورد تحلیل، تحقیق و بررسی قرار گرفته تا میزان و سطح خوانایی کتاب از منظر (خود آموزی، آموزشی ودشواری)، محتوای کتاب بررسی شود. چرا که سادگی یا دشواری زیاد محتوای کتاب (متن، تصاویر، پرسشها) و عدم تناسب محتوا با ویژگیهای ذهنی و سطح یادگیری دانش آموزان (بالاخص برای این گروه از کودکان) می تواند بر یادگیری آنها تاثیر منفی بجا گذارد. تحقیقات نشان داده است که متن هایی که بهتر سازماندهی شده باشد و متن هایی که ساختار آنها دارای علامت دهی مناسب باشد، امکان فهمیدن، به خاطرسپاری و به کارگیری اطلاعات را افزایش می دهند و تراکم نظریات در یک متن، خواندن متن را مشکل تر می سازد. زیرا خواندن و فهمیدن یک متن بیشتر تابعی از تعداد قضیه های آن، تا تعداد کلمات آن است. یعنی زمان لازم برای خواندن متنهایی که دارای مفاهیم لغوی زیاد هستند، بیشتر و یادآوری آن نیز کمتر می باشد (یارمحمدیان، ۱۳۷۰). بنابرین لازم است در کنار بررسی جنبه های گوناگون محتوای کتاب ها، میزان یا سطح خوانایی آن نیز مورد تحلیل و بررسی علمی قرار گیرد. بدین منظور در این پژوهش، میزان خوانایی کتاب مهارتهای اجتماعی- اقتصادی سال اول پیش حرفه ای گروه کم توان ذهنی مورد بررسی قرار می گیرد، تا میزان تناسب محتوای کتاب(متن، تصاویر و پرسشها) مشخص گرد
بیان مساله
به اعتقاد برخی از صاحبنظران، کتاب درسی یا محتوای آموزشی به ویژه در نظامهای آموزشی متمرکز که محور مکتوب و مدون تعلیم و تربیت محسوب می شود و فعالیت ها و تجارب تربیتی دانش آموزان توسط معلم و حول محور آن سازماندهی می شود، به بررسی و تحلیل علمی نیاز دارد دارد. از جمله روش هایی که برای برنامه ریزان درسی، مولفین و تصمیم گیرندگان برنامه های درسی مفید و ضروری است، تحلیل محتوا است. این نوع تحلیل کمک می کند تا مفاهیم، اصول، نگرش ها، باورها و کلیه اجزاء مطرح شده در قالب دروس کتاب، مورد بررسی علمی قرار گرفته و با اهداف برنامه درسی مقایسه و ارزشیابی شوند (یارمحمدیان،۱۳۷۰).
بطور کلی می توان گفت ویژگیهای متعدد متن کتاب همچون ساختار، به هم پیوستگی و ویژگیهای محتوا بر یادگیری ناشی از خواندن تاثیر می گذارد. نظریه های موجود، یادگیری ازکتاب درسی را تابعی از خصوصیات متن و راهبردهای شناختی مورد استفاده خواننده می دانند و معتقدند که ویژگیهای متعدد متن همچون ساختار، به هم پیوستگی و ویژگیهای محتوا بر یادگیری ناشی از خواندن تاثیر می گذارد(یارمحمدیان ،۱۳۷۰). در پژوهش حاضربر آنیم تامیزان یا سطح خوانایی یعنی سطح دشواری محتوای کتاب که به صورت ضریب یا سطح خوانایی با بهره گرفتن از برخی تکنیکهای تحلیل محتوا (تکنیک کلوز ، روش بررسی تصاویر، روش بررسی پرسشها )مشخص می شود را تعیین نماییم.
آرامبراستر ترجمه فردانش (۱۳۷۲):معتقد است در تحلیل محتوای کتب درسی اغلب دو تکنیک زیر بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد
۱- استفاده از فرمول های خوانایی که برای تعیین درجه پیچیدگیهای زبانی محتوا بکار می رود. فرمولهای خوانایی به تجزیه و تحلیل محتوای یک نوشته یا متن برای اندازه گیری درجه خوانایی آن می پردازد. این تجزیه و تحلیل بخصوص برکلمات، عبارتها و پاراگرافهای یک نوشته متمرکز می شود و با شمارش کلمات و جمله ها و استفاده از فرمولی خاص، میزان و درجه سختی متن را تعیین می کند. همچنین درجه تناسب نوشته ها با سن و سطح کلاسی یا سطح توانایی خواندن متن را مشخص می کند. این فرمولها انواع متعدد دارد که در ذیل تشریح خواهد شد
۲- استفاده از ابزارهای فهرستی که محتوا را متوجه موارد دیگری که توسط فرمولهای خوانایی ا ندازی گیری می شود، نمی کند. پرسشهای این فهرستها نظر خواننده را به مواردی از کتاب درسی مانند به کار بردن وسایل کمک آموزشی، جهت گیریهای فرهنگی، کتاب راهنمای معلم، کیفیت کار، کیفیت مواد، هزینه ها و کیفیت نوشتار جلب می کند.
در تعیین سطح خوانایی هر متن دو نکته حائز اهمیت است:
۱- مشخصات ظاهری؛ شامل اندازه، نوع حروف، فاصله خطوط، نقطه گذاری، جداول، تصاویر و نمودارهاو
۲- سبک نوشته ها؛ به ویژه واژ ه ها، هجاهای هر واژه، طول جمله و تعداد پیامهای موجود در هر جمله ویژگیهای ظاهری موثر در خوانایی به دلیل کمی بودن، کمتر تحت تاثیر زبان و محیط خاص قرار می گیرد. ابزارهای فهرستی نمی تواند بدون آزمایش و تعیین معیارهای آن در زبان دیگر استفاده شود. براین اساس و بعلت نبود معیارهای کمی برای تعیین سطح خوانایی متون فارسی، بررسی هایی توسط پژوهشگران انجام شده تا روش های ارزیابی خوانایی متون انگلیسی برای متون فارسی نیز تطبیق و تعدیل شود. روش هایی که تاکنون در متون فارسی بر اساس تطبیق با نوشته های فارسی مورد استفاده قرار گرفته اند، شامل روش های زیر است.(دیانی، ۱۳۶۹)
۱- روش فرای که روشی تصویری و نموداری است و در این روش هر قدر طول جمله کوتاه تر باشد، قدرت خوانایی آن بیشتر است.
۲- روش مک لافلین که در این روش با تقسیم کلمات سه هجایی یا بیشتر بر سطح کلاسی و سطح سنی خوانایی میزان تناسب متون را برای سن خاص تعیین می کنند
۳- فرمول فلش : این فرمول براساس دو عامل زبانی یعنی طول متوسط جمله و تعداد هجاهای موجود، سادگی و دشواری متون را معین می کند.
۴- شاخص سطح خوانایی گانینگ این شاخص بر اساس دو عامل زبانی یعنی طول جمله وطول کلمات، سطح کلاسی متناسب متن را تعیین می کند.
۵- روش کلوز: این روش بر کل نگری تاکید دارد و یک روش گشتالتی است با این روش می توان متن کتاب را از نظر آموزش و مستقل (خود آموزی) سطح فشار روانی و سطح آموزشی پی برد .(یاد آور می شویم که این روش را بعلت کاربرد در این پژوهش در ادامه با بهره گرفتن از منابع گوناگون شرح خواهیم داد).
۶- روش بررسی سوالات کتاب: در این روش با بهره گرفتن از موقعیت سوال و تداوم سوالات در متن، مشخص می کند که یادگیری موثری بوقوع می پیوندد یا خیر( این روش نیز بعلت کاربرد در پژوهش حاضر بیشتر تشریح خواهد شد).
۷- روش بررسی تصاویر و نمودارهای کتاب: در این روش با تحلیل تصاویر مشخص می شود که آیا تصاویر توانایی فکر کردن در فراگیر را افزایش می دهد ودارای اعتبار است یا خیر( این روش نیز تشریح خواهد شد).
۸-روش دعوت به پژوهش ویلیام رومی : که در این روش، جمله های درکی را از جمله های لفظی جدا می کند و فعال یا غیر فعال بودن محتوای کتب را تعیین می کند و مشخص می کند که آیا محتوای کتاب فراگیر را به پژوهش دعوت می کند یا خیر.
۹- مدل طراحی وطبقه بندی مریل که سطوح عملکردمورد انتظار از شاگرد را در پایان آموزش مشخص میکند و در سه سطح یادآوری، کاربرد و کشف و ابداع و براساس چهار عنصر حقایق، مفاهیم، روش کار و اصول و قوانین مشخص می شود (یارمحمدیان ،۱۳۷۷).از میان روش های فوق الذکر در این پژوهش از روش های کلوز، بررسی تصاویر و بررسی پرسشها استفاده شده همچنین با بهره گرفتن از پرسشنامه ای پژوهشگرساخته به بررسی نظرات دبیران پیرامون سطوح دشواری محتوای(متن، تصاویر و پرسشهای) کتاب مهارتهای اجتماعی-اقتصادی سال اول پیش حرفه ای گروه کم توان ذهنی پرداخته شده است
روش خوانایی کلوز: این روش برای ارزیابی میزان دشواری درک نوشته ها است. تا قبل از اینکه ارزیابی میزان خوانایی متون توسط تیلور (۱۹۵۳ ) با عنوان ارزیابی خوانایی کلوز توسعه داده شود، محققان میزان دشواری درک متون را با ساختن تستهای کامل کردنی یا چند گزینه ای بر روی مجموعه ای از متون انجام می دادند و میانگین و درصد جوابهای درست را تعیین می کردند. بعدها با ابداع روش کلوز، برای ارزیابی دشواری متون روش بهتری ابداع شد. تحقیقات و استدلالهایی که در مورد آزمون خوانایی کلوز انجام شده خیلی از پژوهشگران را به این نتیجه رسانده که روش کلوز موثرترین روش اندازه گیری خوانایی است. این تکنیک به روش های گوناگونی اجراء می شود، اما در همه آنها هدف تعیین میزان دشواری متون است. از جمله این روشها روش وارویک الی است که به شرح ذیل است،
۱-انتخاب دو یاسه پاراگراف از متن درسی که حداقل هر کدام ۱۰۰ کلمه باشد،۲- جمله اول را کامل نوشته و بعد از جمله اول هر پنج کلمه یک کلمه حذف می شود، ۳- در این متن بجای کلمه حذف شده جاهای خالی با طول یکسان گذاشته می شود تا حدس زدن شانسی را کم کند، ۴- این تستها را به افراد می دهیم تا جاهای خالی را با کلمات حذف شده بنویسند، ۵- پاسخها بر این اساس نمره داده می شود که فقط کلماتی که کاملا صحیح نوشته شده قبول است، ۶- اگر ۴۰ تا ۴۵درصد جوابها صحیح بود نشان دهنده این است که مطالب در حد فهم آنها است، ۷-از کلمات حذف شده باید یک پنجم اسم باشد، ۸- آزمون باید محدودیت زمانی نداشته باشد(بورموث ،۱۹۶۲).
به عبارتی آزمون خوانایی کلوز عبارت است از حذف پنجمین کلمه از هر جمله (غیر از جمله اول) و جایگزین کردن خطوط یا فاصله، به جای کلمه حذف شده. این آزمون در متونی استفاده می شود که قبلا توسط دانش آموزان خوانده نشده است. دانش آموزان باید فکر کنند که به جای کلمه حذف شده از جمله چه کلمه ای را بنویسند. سطح دشواری متن عبارت است از میانگین درصد جوابهای صحیح دانش آموزان که در جاهای خالی نوشته اند.پنج فرم از این آزمون را می توان ساخت به این شکل که پس از نوشتن جمله اول بدون هیچ تغییر و حذف کلمه در فرم یک کلمات،۱۱، ۶ ،۱،.ودرفرم دو کلمات۱۲،۷،۲ ،. و به همین ترتیب تا فرم ۵ .،حذف می شوند (بورموث،۱۹۶۷) . این آزمون، آزمون معتبری است و همانطور که در فصل ۳ مشاهده می نمایید همبستگی بالایی بین آزمونهای استاندارد و سنتی با آزمون خوانایی کلوز مشاهده شده است. سالهاست که این آزمون ساخته و مورد استفاده قرار گرفته است اما در این زمینه در منابع فارسی متاسفانه بنظر می رسد تحقیقات اندکی وجود داشته باشد که باید مد نظر پژوهشگران و علاقمندان قرار گیرد .با این روش می توان به سطوح متن کتابها و نوشته ها از منظر آموزشی، خود آموزی و دشواری (فشار روانی) پی برد.
مراحل این روش عبارت است از :
– انتخاب چند متن از قسمتهای مختلف کتاب(قسمتهایی که فراگیران هنوز آن را نخوانده اند)
– اولین جمله هر متن را بصورت اولیه خودش بدون تغییر می نویسیم
– پنجمین کلمه هر یک از متن ها را حذف می کنیم و جای آن نقطه چین می گذاریم (تعداد جاهای خالی ۱ز۲۰،۲۵،۵۰،۷۵،۱۰۰ کلمه قابل تغییر است اما ۵۰ کلمه مناسب تر است)
-متن های انتخاب شده را به دانش آموزان مورد نظر می دهیم تا مناسب ترین کلمه را در جای خالی بنویسند
– تصحیح جوابها وتبدیل به درصد و قضاوت در مورد آنها بر اساس معیارهای این روش که درصدهای۴۰-۰نشان دهنده دشواری متن، ۶۰-۴۰ ، آموزشی بودن متن و۱۰۰-۶۰ خود آموز بودن متن است .
*تذکر: این روش از کلاس دوم به بالا تر قابل اجراءاست (یارمحمدیان،۱۳۷۷).
روش بررسی خوانایی سوالات کتاب: در این روش در ابتدا نوع سوالات مشخص می شود . بطور کلی دونوع سوا%D